MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE KADINLARIMIZIN KATKI SAĞLADIĞI CEMİYET VE MİTİNGLER
Ahmet Levent Zeybek
Milli mücadele döneminden önceki cemiyetler:
-Asri Kadınlar Cemiyeti: İstanbul’da 1919 yılının başlarında özellikle üniversite öğrencileri ve İstanbul’da vatansever kadın ve kızlarımızın kurdukları bir örgüttür. 16 mayıs 1919 günü yani İzmir’in işgalinden bir gün sonra yayınladıkları bildiri bütün dünya liderlerine ve toplumlarına ulaşmıştır.
“1919 yılı üstümüze korkunç bir kabus gibi çökmüş, bizleri gönülden yaralamıştır. 15 mayısta güzel İzmir’imizin işgal edilmesi, içerimizde bir saatli bomba gibi işleyen isyan duygularımızı artırmış ve hepimize delicesine arzular vermiştir. Milli heyecanın artması, her gün baştan bir ıstıraba tanık olmamız, bizleri birbirimize daha çok bağlamıştır. Şimdi hepimiz bir nefes ve yürek olduk. Başta tüm üniversiteler olmak üzere, tam teşkilatlı kadın kuruluşlarının hepsi, hakka, özgürlüğe aşık olan vatandaşlar kutsal topraklarını seven herkes birleşip duydukları bu isyanı memleketin tüm yüzeyine yaymaya çalışacaktır.
Bunları uygulamak için tüm tehlikeleri göze almış bulunmaktayız.” Bildirilerini bütün memlekete ilan etmişlerdir.
-Hilal-i Ahmer Hanımlar Cemiyeti: 20 Mart 1912’de Osmanlı Hilal-i Ahmer Hanımlar merkezi kurulmuştur. Askerlere, yaralı ve hastalara, kimsesizlere ve bakıma muhtaç olanlara, şehit ve asker ailelerine, göçmenlere, esirlere yardımlarını aşhane, çayhane, hastane, dispanser, sanat evi, atölyeler, nekahat-hane (şifahane) gibi kuruluşlar yapmışlardır. Cumhuriyette sonra da faaliyetlerine devam etmişlerdir. Özellikle Yunanistan’a yapılan mübadele ile gelen göçmenlerin sağlık, giyim ihtiyaçlarının karşılanması, yerleşecekleri yerlere nakilleri gibi görevleri başarıyla yapmışlardır. Cumhuriyet vatandaşı kimliği oluşmasında ve yenilikleri topluma benimsetme de Cumhuriyet Kadını kimliğinin benimsetilerek yaygınlaştırılmasında etki yapmıştır. Fahri Başkan M. Kemal Paşadır. Zonguldaklı kadınlardan bağış toplama kampanyası önemli örnektir. 18 Temmuz 1921 tarihli Açıksöz gazetesinin haberine göre Zonguldaklı kadınlardan sonra Samsundan, Antalya’dan, Kayseri’den, Trabzon’dan, Eskişehir’den ve Sivas’tan yardım toplanmıştır.
-Manisa Türk Kadınlığı Cemiyeti Umumiyesi –Mali Sandıklar
-Muavene-i Hayriye Cemiyetidir.
Milli mücadele sırasında kurulan cemiyetler:
-Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti: Merkezi Sivas’ta olan 9 Aralık 1919’da kurulmuştur. Sivas Valisinin eşi Melek Reşit Hanım ve arkadaşları tarafından kurulmuş ve kısa sürede Anadolu’nun diğer şehirlerinde şubeleri oluşmuştur. İstanbul Hükümetine ve işgal güçlerine protestolar göndermiş, Milli orduya para ve malzeme kampanyaları düzenlemiştir. Amasya, Kayseri, Niğde, Erzincan, Bolu, Burdur, Pınarhisar, Kangal ve Erzurum gibi şubeler açılmıştır. Cemiyette görev alanlar genelde bölgenin ileri gelenleridir. Aynı zamanda İstanbul’daki zararlı yazılara son verilmesi için telgraf çekmişlerdir. Cemiyet hizmetleri sırasında her zaman Heyet-i Temsiliye ve Ankara Hükümeti ile yakın irtibattadır. Başta M. Kemal Paşa olmak üzere Milli Mücadelenin ileri gelenleri tarafından takdirle karşılanmıştır.
-Müdafaa-i Hukuk Hanımlar Cemiyeti: Milli Mücadele döneminde Kastamonu’da 10 Aralık 1919’da kurulmuş cemiyetin başkanı Zekiye Hanımdır. Mahalle mahalle gezip konferans, mevlit ve mitingler düzenleyerek milli davanın önemini anlatılmaktadır. Toplanılan yardımlar cepheye ulaştırılmaktadır. Yabancı ülke başkanlarının eşlerine protesto telgrafları gönderilerek yapılanların Türk milletine haksızlık ve yanlış olduğunu ifade etmektedirler. Şehitlerin ailelerine yardım edilip çocuklarıyla özel olarak ilgilenilmektedir. Kız Muallim Mektebi bahçesinde büyük bir toplantı düzenleyerek işgal karşısında halkın direnişini gösterir. Padişaha, Sadrazama ve yabancı devletlere telgraf çekilir ve bütün halk topyekün mücadeleye davet edilir.
Kuruluna cemiyetlerle yetinilmiyor, mitingler düzenleniyor, halkı beraberliğe savaşa çağıran konuşmalar yapılıyordu. İnsan gücünün topluca yönetildiği ve bütün ekonomik kaynakların kullanıldığı ilk modern savaştır. Mücadelenin ilk mitingi “Reddi İlhak Milli Heyetinin” Mayıs 1919 gecesi düzenlediği mitingdir. Sonrasında Denizli, Tavas, Kastamonu, Bayramiç, Seydişehir, Giresun, Trabzon, Zonguldak, Edremit, Çal, Erzurum, Bursa, İzmit gibi yurdun dört bir yanında mitingler düzenlenmiştir.
İstanbuldaki Mitingler: Üzerinde durulan konular: İyi niyetli geçinen devletlerin kötü amaçları Türk halkı tarafından artık görülmüştür. Bunun için kadın-erkek birlikte mücadele etmek, istiklale ulaşmak için çalışmak gerekmektedir. Dünyadaki bütün halklar kardeştir. Ancak işgal düşüncesine sahip devlet adamlarının bu amaçlarına karşı, her türlü mücadele gösterilmelidir. Kadınlar da bu mücadelede her türlü desteği vereceklerdir.
Fatih Mitingi: İstanbuldaki ilk miting İnas Darülfünun’da öğrenciler tarafından 19 Mart 1919’da düzenlenir. Bu protestoyu Üsküdar Kız Kolejindeki bir toplantı izlemiştir. Bu ilk mitingde Halide Edip ve Naciye Hanımlar konuşmuştur. 50 bin kişi katılmıştır. Açık havadaki ilk mitingdir.
Üsküdar Mitingi:20 Mayıs 1919’da Asri Kadınlar Cemiyeti adına Sabahat Hanım halka seslenir. Ardından söz alarak Naciye hanım savaşçılara cesaret vermek için onların yalnız olmadıklarını, analarının, bacılarının, karılarının, kardeş ve bacılarının hazır beklediklerini ifade eder. Naciye Hanım yaptığı konuşmada şunları ifade eder; “Arkanızda yanık bağırları, yaş gözleri, acı dolu kalpleriyle sizlere doğru koşan bizler varız. Kadınlarınız, analarınız, bacılarınız, evlatlarınız, canınızdan birer parça olan biz kadınlar varız” diyerek Türk kadınının asil ve kahraman ruha sahip olduğunu ispatlar.
Kadıköy Mitingi: 22 Mayıs 1919’da yapılır. Konuşmacılar arasında Halide Edip ve Münevver Saime vardır. 20 bin kişi katılır. Asker Saime tutuklanmış fakat türk kadınının esaret altında kalamayacağından kaçmayı başarmış ve milli mücadeleye katılmıştır.
Sultanahmette ilk Miting: 23 Mayıs 1919’da en ünlü miting olan Sultanahmet mitingi yapılır. İşgal kuvvetlerine dikilen Türk kadınının sesini tüm dünyaya duyuran Halide Edip, Meliha Münevver Saime, Nakiye, Aliye, Şüküfe Nihal Hanımlar Türk milletini kendine güvenmeye çağırdı. Bundan korkan İtilaf devletleri 25 mayıs’ta tertip edilecek mitingi engellemişlerdir. İkinci miting 30 Mayıs 1919’da, 13 Ocak 1920’de ise “İstanbul Türk’tür ve Türk kalacaktır” isimli üçüncü miting yapılmıştır. 150. Bin kişi katılmıştır. Bu mitingde dikkat çeken bir başka hususta bir Fransız kadının ağlayarak “Türkler, Türkiye ölmeyecektir” diye bağırmasıdır.
-Anadolu’da Yapılan Mitingler: Anadolu’da ilk kapsamlı toplu hareket Erzurumdadır. Düzenleyicileri ve konuşmacıları tümüyle kadınlardan oluşan ilk Türk kadın mitingi olan Kastamonu mitingi ayrı önemdedir. Kastamonu gibi küçük bir ilden üç binden fazla kadın toplanıp memleketin kurtarılmasına yönelik büyük bir azim ve kararlılık göstererek güzel örnek oluşturmuştur.
-Kastamonu Mitingi: 15 Eylül 1919’da İzmir’in işgalinden bir gün sonra ilk miting Kastamonu’nun Nasrullah Meydanında düzenlenmiştir. Daha sonra 10 Aralık 1919’da Kastamonu’da yine Kız Öğretmen Okulu bahçesinde kadınlarımızın düzenlediği ikinci bir miting yapılmıştır. Mitingden önce ABD, İtalya ve Fransa Cumhurbaşkanlarının eşlerine ve İngiltere kraliçesine telgraflar çekilmiş, işgaller protesto edilmiştir. Ankara Ulustaki kadın heykeli kahraman Türk kadınının simgesidir.
Bu mitinglerin yanı sıra 19 mayıs 1919 Siirt, 27 mayıs 1919 Edirne’de İzmir’in işgali mitingleri yapılmıştır. Amasya, Niksar, Isparta, Sivas, Balıkesir, Denizli, Çorum, Yozgat, Sinop, Tokat, Bitlis, Gümüşhane, Diyarbakır, Malatya ve Kayseri’de mitingler olmuştur.
Yeni yorum ekle