Faşizmi Yumuşatma Operasyonu mu?

Faşizmi Yumuşatma Operasyonu mu?

Yücel Feyzioğlu

Neredeyse adı unutulmuş olan Werner Egk’i bilen var mı? Çok tartışmalı bir isimdir bu. Kariyeri Alman faşizmi döneminde zirveye ulaştı. 1936 Olimpiyat Festivali için yapılan müzik etkinlikleridâhil çok sayıda komisyonun şefliğiniyaptı. Alman İmparatorluk Müzik Odası'ndaki besteciler bölümünün başkanlığını memnuniyetle üstlendi. Operalar yazıp besteledi, sahneye koydu. Göbels’in elinden ödül aldı. Stravinsky'nin dışavurumcu müziğinden etkilenmişti, bestelerini o temel üzerinde geliştirdi. Nazi iktidarından önce Şair BertolltBrecht,Bestekâr Kurt WeillveOrkestra ŞefiHelmutScherchen gibi büyük sanatçıların arkadaş çevresindeydi. Bu yüzden Hitler partisine sadık eleştirmenler tarafından eleştirildi. Bu eleştirilerfaşistlerin yenilgisinden sonra Werner Egk’ekurtuluş simidi gibi geldi. Kendisinibir direniş savaşçısı olarak sunmayı başardı.Nazilikten arınma sürecini hızla geride bıraktı ve ceza almadan kendisini unutturdu.

Şimdi neden bu konuya döndüm? Çünkü yeniden ortaya çıktı, anlatayım: Werner Egk, 1932'de Bavyera radyosu tarafından uzun metrajlı bir radyo operası bestelemek üzere görevlendirilmiş. O daKristof Kolomb konusunu merceği altına almış. Tarihi kaynaklarave eski İspanyol edebiyatına dayanarak kendi belgesel librettosunu gizemli biçimdeyazıp bestelemiş ve bu opera radyoda yayınlamış.Faşistlerin en azgın dönemi 1942 yılında da Frankfurt operasında oynamış.

Bu opera bu günlerde yeniden Bonn’da sahneye konuldu. Konu ilginçtir:

Kristof Kolomb Hindistan’a gitmek için denize açılır, fakat 1492 yılında Amerika’ya çıkar. Bu fakir Kolomb, bir kıta keşfettiğini fark etmez. Yerlilerin canice öldürülmesi onun bu adımıyla başlar. Batılılar oraya akın ederler. İnsanlık tarihinin en büyük katliamı yaşanır. Yerlilerin bütün topraklarına, zenginliklerine acımasızca el konulur. 13-15 milyon yerli insan vahşice öldürülür. O topraklarda bugün İspanyolca konuşan 14 devlet var. Ayrıca İngilizce ve Fransızca konuşan devletler doğar. Doğuda da Rusya, Volga’dan Kore’ye kadar bütün Türk topraklarını işgal eder, Osmanlı batıya doğru ilerler. Bu tarihi olayların en kanlısı ise Kolomb ile başlayan keşiftir. O nedenle Kristof Kolomb adı, Avrupa'nın sömürgeci geçmişini simgeler.

Son dönemlerde ABD ve bazı Latin Amerika ülkelerinde Kolomb anıtları devriliyor ve üzerine kırmızı boya püskürtülüyor. Yani Kristof Kolomb da bugünlerde çok tartışmalı bir figür haline geldi. Bonn operası belki bu nedenle Werner Egk’in operasını sahneye koydu. Eşim ve Esra Ceylan ile operanın prömiyerine katıldık. 200’den fazla sanatçı sahne alıyor. Dekor sanki 500 yıl önce Amerika’dan getirilen bütün altınlarla yapılmış, pırıl pırıl...  Oyun,etkili bir üvertürleizleyiciyi anında alıp içine çekiyor. Teatral sunum güzel. Aryalar insanı etkiliyor. Düetleri ve kuartetleri dinlerken ürperiyorsunuz. Koro ile adeta ayağa fırlıyorsunuz. 13-15 milyon yerli insanın yok edilişi anlatılıyor. Şarkı, müzik, video efektleri, heykel ve resim efektleri, dans, kostüm ve ışık olağanüstü güzel kullanılarak belleklerden silinmez bir gösteri sunuluyor. Werner Egk ismini kaldırırsanız, bu operaya kendi imzanızı atabilirsiniz. Acaba bu oyun,özgün olarak Werner Egk’in anlatımı mıdır, yoksa yönetmenin eklediği ekler midir, onu iyi anlayamadım. Bu oyunun sahnelenmesi için neredeyse küçük bir devletin bütçesi harcanmış. Biletler de pahalı değil.

Yoksa Nazilerle sonuna kadar işbirliği yapanları yumuşatma operasyonu mudur diye düşünmeden edemedim. Eğer böyle değilse, operayı sahneye koyanlar ve oynayanlar çok iyi düşünmelidirler. Çünkü Almanlar ne yapıyorsa dünyayı etkiliyor. Freud’dan Jung’a kadar psikologlarınız, Hegel’den Marx’a kadar filozoflarınız, Goethe’den Grass’a kadar yazarlarınız, Beethoven’den Bach’a kadar bestecileriniz, Alzheimer’den Einstein’a kadar kâşifleriniz dünyada çığır açtılar.

Bütün ülkelerde devlet başkanlarından kapıcılara kadar insanlar Mercedes’e binmek istiyor. Herkes evinde Miele ya da Siemens tercih ediyor. Hitler etkisi dünyada hâlâyaygın. Milyonlar karşı mücadele veriyor, kurtulamıyoruz. Hangi yazara söyleseydiniz size Kolomb’un hikâyesini yazardı, siz de operasınıyapar, filmini ya da tiyatrosunu oynardınız, Werner Egk şart mıydı, lütfen dikkat!