Avustralya'da Hazaralı Sanatçı Khadim Ali

Avustralya'da Hazaralı Sanatçı Khadim Ali

Gizem Bekaroğlu

Khadim ALİ 1978’de Pakistan’da doğdu. Çocukluğu Afganistan Pakistan sınırında olan Quetta şehrinde geçti. Büyükbabası ona çocukken Firdevsi'nin eski İran efsaneleri üzerine kurulu manzum destanı, Kralların Kitabı olarak da bilinen, Şehname’den şarkılar söylerdi.       

Şehname, İran edebiyatının en büyük eserlerinden biri olarak kabul edilir. Şehname, İran’ın Arap egemenliğine girene kadarki tarihini içerir. İran tarihi ve mitolojisi, eldeki eski kitaplara, dilden dile dolaşan söylencelere ve öykülere dayanılarak yazıldı. Yapıtın yazıldığı dönemde Arapçanın çok yaygın olmasına karşın, Firdevsi Arap dili ve kültürünün egemenliği altındaki İran ulusuna, büyük bir tarih ve kültür zenginliğine sahip olduğunu göstermek istercesine kendi dillerinde bir yapıt sundu. Yapıt çok yalın bir dille yazıldı. Şehname dünya şiirinin, özellikle destan türünün büyük klasikleri arasındadır.         

Khadim Ali kardeşleriyle beraber kendilerine ağaç dallarından kılıçlar hazırlayıp, Şehname’deki kahramanlardan biri olduklarını hayal ederek oyunlar oynarlardı. O sıralar evlerinin üzerinden geçen Pakistan savaş uçaklarını hala hatırlıyor. Resim yapabilmek için marangoz olan babasının kâğıt kalemlerini kullanırdı. Babasından aldığı bu kalemlerle gördüğü savaş uçaklarının resmini yapardı. Modern savaş uçaklarını dedesinin anlattığı tarihi hikayelerle harmanlayıp resmetmeye başladı.           

90'ların ortasında Quetta şehri Taliban’ın asker topladığı şehirlerden biri oldu. Şehirde yaşayan birçok genç gibi, Khadim Ali ve erkek kardeşleri İran’a sığındı. Tahran’da bir grup Hazara mülteci grubu Khadim Ali’yi aralarına aldı. Hazara mültecileri çok zor koşullarda inşaatlarda işçi olarak çalışıyordu.      

Ali başta inşaatlarda işçilik yaptı fakat kısa süre sonra çizimlerini, duvar resimleri yapan yerel bir ressama gösterdi. Khadim Ali bu yerel sanatçıya duvar resimleri yapmasına yardım etmeye başladı. Duvar resimlerini yaparken İran polisi Khadim Ali’yi tutukladı ve sınır dışı etti.    

Ali Pakistan’da fars minyatür çizimlerine merak sardı. Khadim Ali ve kardeşleri Şehname’de yer alan kahramanları canlandırırken kendilerini destanlardaki şeytani figürlerle savaşırken bulurdu. Khadim Ali minyatürlülerinde, çocukluğunda büyürken oyunlar oynadığı kahraman ve şeytan figürleriyle iyiyi ve kötüyü işledi.  

Khadim Ali, 1998’de Pakistan'ın Lahor şehrinde bulunan sanat okulundan burs kazandı. Minyatürlülerindeki kendine has tarzı ve resimdeki yeteneği sayesinde, Ali’nin çalışmaları uluslararası sanat camiasının dikkatini çekmeye başladı. 2009’da Avustralya devleti Ali’ye çok az kişiye verilen seçkin sanat vizesi vererek Ali’nin Queensland eyaletinde yaşamasına olanak sağladı.   

Khadim Ali çocukken okulda Hazara olduğu için zorbaca davranışlara maruz kaldı. Yetişkinliğinde ise İran'da Şii Müslümanlarının çoğunluk olmasına rağmen Afgan Haraza Şiilerinin hep dışlandıklarını fark etti. Hazara halkı yüzyıllardır Pakistan, Afganistan ve İran'da zulme ve ayrımcılığa maruz kalmıştır. Khadim Ali ziyarete gittiği Afganistan Kabul'de milli arşivlerde Hazaraların “çirkin, isyankâr ve kafir” olarak tanımlandığını gördü. Khadim Ali, Hazara Şiilerinin hayatlarının Şehname’deki şeytanlarla arasında benzerlikler olduğuna inanıyor. Hazaraların yıllardır maruz kaldıkları acıları ve katliamları onları insanlıktan çıkardığını düşünüyor. Böylece Ali kinayeli bir şekilde kendi toplumunun atalarını şeytan/iblis olarak resmetmeye başladı.    

Nisan 2011’de, Khadim Ali sanatçı vizesi ile Avustralya’da yaşadığı sırada ailesi hala çocukluğunun geçtiği Quetta’da yaşıyordu. Çatışmalar sırasında Taliban askerlerinin  yerleştirdiği bombaların patlaması sonucu ailesinin yaşadığı ev yıkıldı. Ailesinin sahip oldukları patlamada yok olmasına rağmen sadece aile yadigârı duvar halısına bir zarar gelmediğine tanık oldu. Bu durumdan çok etkilenen Ali, duvar halısı hazırlamak istediğine karar verdi. İlk duvar halısı 2012’de Sydney’deki sanat atölyesinde hazırlandı. Afgan ve Avustralya yününden işlenen halı da, Ali yine şeytani yaratıklarını ana tema olarak kullandı.          

Çocukluğunda tohumları atılan bu şeytan motifi, Khadim Ali’nin duvar resimlerinden halılarına, halılarından tablolarına kadar her eserinde kendini gösteriyor. Avustralya'da Khadim Ali’nin kimlik arayışı ve etnik mirası kendisine ilham olmaya devam ediyor.

Khadim Ali’nin son kişisel sergisinde büyük ölçülerde hazırlanan duvar halıları Avustralyalı sanat severlerin dikkatini ve ilgisini çekiyor. Eserlerinde savaşı, kişisel travmaları, çocukluk öykülerini ve Avustralya orman yangınlarını ustaca harmanlıyor. Ayrıca Khadim Ali’nin son sergisindeki eserleri, senelerdir gelişen tarzını, hünerlerini ve tekniğini gözler önüne seriyor.