İLAYDA KEPEZ: Heykel Sanatında Sentetik Malzeme Kullanımı

Heykel Sanatında Sentetik Malzeme Kullanımı

İlayda Kepez

Giriş 
Heykel sanatı var olan bir malzemeyi düzenleyip şekillendirerek sanatçının düşüncelerini aktarmasıdır. Bu yüzden diğer sanat dallarına nazaran heykeltıraşlar malzemeye çok daha fazla bağlı olmuştur. Heykelin malzemeye olan bu bağlılığı, aynı zamanda sanatın bir düşünce ya da duyguyu izleyiciye aktarma sürecini içermekte olması, malzemenin seçiminde de bu özelliklerin dikkate alınması sonucunu doğurmuştur (Ateşli, 2017). Sanat eserinin daha uzun süre izleyiciyle iletişim halinde olması için daha dayanıklı olan metal, bronz, taş gibi malzemeler kullanılmıştır. Ancak modernizimle birlikte bu malzemeler çeşitlilik kazanmaya başlamış ve günümüze kadar uzanan süreçte malzeme kullanımındaki sınırlar tamamen kalkmıştır. 1960’lı yıllarda heykelde anlam ve form ilişkileri yeni açılımlar yaşamış ve genişlemiştir. Postmodern sanatla birlikte sanatçılar malzeme seçimlerinde tamamen özgürleşerek hayal güçlerini diledikleri gibi kullanabilmeye başlamışlardır. Malzemenin kalıcılığı eskisi kadar önemli değildir, hatta bazı akımlarda sanat eserinin gelip geçiciliği ön plana çıkmaya başlamıştır.

1.Sentetik Malzeme
Heykeltıraşlar ifade biçimi olarak üç boyutlu eserler üretmektedirler. Bu yüzden malzeme heykel sanatında önemli bir yer taşımaktadır. Geçmişten günümüze kadar sürekli değişime uğrayan heykel anlayışı aynı değişimi materyal kullanımında da yaşamıştır. Sanayi devrimiyle birlikte tüketim toplumu gittikçe büyümeye başlamıştır. 19. yüzyıldan itibaren teknoloji sürekli olarak değişme ve gelişme süreci içerisindedir. Kitle iletişim araçları ve özelikle televizyonun icadıyla birlikte topluma reklam aracılığıyla tüketim malzemeleri sunulmaya ve bu malzemelerin tüketilmesi gerektiği dayatılmaya başlamıştır. 

Dönemin dinamiklerinden beslenen Pop Art 1950’lerde oluşmaya başlamış ve dönemin popüler olan bütün öğelerini bünyesinde barındırmıştır. Gündelik yaşam malzemelerini sanatsal bir hale getirmeye çalışan sanatçılar dönemin kitle iletişim araçlarından faydalanmışlardır. Çizgi film, afiş, reklam panoları, moda, gazete illüstrasyonlarından yararlanmaya çalışan Amerikalı Pop Art sanatçıları, kimi zaman kavramsal sanatın açılımlarından da yararlanmışlardır (Eroğlu, 2015). Sanatta malzeme kullanımında bütün sınırların kalkmasıyla birlikte sentetik malzeme kullanımında da artış yaşanmıştır. Heykel sanatında sentetik malzeme dendiği zaman aklımıza ilk gelen materyaller balmumu, reçine, akrilik gibi genellikle döküm tekniği kullanılarak oluşturulan materyallerdir. Özellikle postmodernizimle birlikte kullanımı artan reçine, silikon ve akrilik gibi materyaller birçok sanatçısının özellikle Hiperrealist eserler üretmesini sağlamıştır.

 
1.2    Medardo Rosso 
Sentetik malzeme kullanımına verebileceğimiz en önemli isim Medardo Rosso’dur. 1858 doğumlu İtalyan bir heykeltıraş olan sanatçı, bitmemiş gibi görünen ve bir anı yansıtan heykeller üretmişti. Balmumu alçı ve bronz gibi geleneksel malzemeler kullanan sanatçı izlenimcilik akımına dahildir. Tıpkı Rodin gibi parçaları bir bütün olarak ele almıştır. İzlenimci sanatçı her türlü anlık görünüşü konu olarak ele alır. İzlenimciler çömelme, kalkma, yürüme gibi anlık değişebilecek hareketleri çalışırlar ve geleneksel konuları bir yana bırakırlar (Huntürk, 2011). Rosso kendi dönemi için daha güncel konuları sanatında kullanmıştır. Genellikle bu konular gündelik hayatla uyuşmaktadır. Heykel üzerindeki ışık etkisine takılan sanatçı eserlerinde balmumu kullanmıştır. Bu sayede heykel ile resim arasında bir bağ kurmayı amaçlamıştır. 
 

Görsel 1 Medardo Rosso, The Concierge "Konsiyerj", 37x31x16 cm, Alçı, Mum, 1883
Kaynak https://www.moma.org/collection/works/81678
 
1.3 Anish Kapoor  
Hint asıllı sanatçı 1954’te Bombay’da doğmuştur. İsrail’de yaşadığı köyüne geri dönen sanatçı orda düzenli olarak resim yapmaya başlamıştır ve bu süreçte sanatçı olmaya karar vermiştir.  1973 yılında İngiltere’ye taşınarak sanat eğitimi almaya başlamıştır. Birçok farklı sanatçıyı idol olarak benimseyen Kapoor 1974 yılından ilk sergisini açmıştır. İlerleyen yıllarda Hindistan’a yaptığı bir gezi sırasında tapınaklarda törenler için kullanılan işlenmiş toz pigmentlere denk gelir ve böylelikle sanatının sanat hayatında pigmen dönemi başlar.  Kapoor’un sanat anlayışında mekân, ölçü ve malzeme büyük rol oynamaktadır. Bu anlayışın şekillenmesini sağlayan şey sanatçının metaforlarıdır. Sanatçı bütün çalışmalarından bir konuya odaklanmıştır ve konuyu felsefi bir şekilde aktarmıştır. Bu aktarmayı da mekân, malzeme ve ölçü gibi kavramları bir araya getirerek sağlamıştır. 
 

Görsel 2 Anish Kapoor, Svayambhu (Kendinden Yaratılmış), 2007, Mekanik kol, Balmumu, Yağ Bazlı Boya, 4.5x8x2.3 m, Nastes Güzel Sanatlar Müzesi
Kaynak http://anishkapoor.com/138/svayambh

Kapoor 2007 yılında bir sergi gerçekleştirir. Sergiden tek bir eser bulunmaktadır. Bu eser My Red Homeland (Benim Kırmızı Vatanım) anlı eserinden aldığı kırmızı renk balmumu kütlesini rayların üzerine yerleştirmesiyle oluşmaktadır. Aerotrope mühendisleri ile yaptığı bu eser hareketli bir yapıya sahiptir.  
Sanatçıya göre bu hareketin hem görsel hem de duyulabilir şekilde algılanabilmesi gerekiyordur. Böylece balmumu kütlesini hem galeri mekânında dolaştıracak hem de taşıyor olacaktır. İstenen sonucu elde etmek için, Aerotrope mühendisleri balmumunun özel kalitesini dener ve malzemeyi kesmek ve oluşturmak için gereken tam kuvvetleri hesaplar. Mühendisler eserin gizli mekaniğini başarıyla tasarlayarak, özelleştirir. Böylece 8 tonluk heykel sergi alanı boyunca sessizce ve görünüşte zahmetsizce kaymayı gerçekleştirir (Önen, 2019)

Kaynakça
Ateşli, E. (2017). Günümüz Heykel Sanatında Geleneksel Malzeme ve Yeni Arayışlar. Ankara. 2021 tarihinde alındı
Eroğlu, Ö. (2015). Ö. Eroğlu içinde, Modern Sanat. 
Huntürk, Ö. (2011). Ö. Huntürk içinde, Heykel ve Sanat Kuramları. 
Önen, N. (2019). Anish Kapoor Yaşamı ve Sanatı. İzmir.