ANTONIO GADES

Topuk vuruşları Dünyayı sarsan devrimci: ANTONIO GADES

Sabit Sümer

Bir zamanlar bir Antonio Gades vardı, topuk vuruşları dünyayı sarsan, dönüşünün rüzgârı fırtınalar yaratan siyahlar içindeki adam. O sahneye çıktı mı, Flamenko ateşi damarlarınızdan içeri sızar, yüreğiniz onun topuk vuruşlarını yakalamak için delicesine hızlanırdı.

14 Kasım 1936 Yılında Elda/Alicante’de doğdu Antonio Esteve Ródenas veya sahnede bilinen adıyla Antonio Gades. Baba Francisco, oğlunun doğumunu evde karşılama şansına sahip değildi, çünkü o sırada Faşist Franco’nun kuvvetlerine karşı yoldaşlarıyla omuz omuza savaş veriyordu. Franco kuvvetleri savaşı kazandığında, yenilenler safında kalan Ródenas ailesi de başkentte bir araya geldi, o günlerde uzun zamandır üzerlerine çöreklenmiş bir yoksulluk aileyi ölesiye hırpalamaktaydı. Antonio da henüz on bir yaşında, okula gitmek yerine dışarıda çalışmak zorunda kaldı. En zor dönemi, geceleri bir matbaada çalışıp, gündüzleri evlere manav siparişlerini götürdüğü dönemdi. Boksörlük, boğa güreşçiliği ve bisiklet yarışçılığına heves etti. “Okula gitmeyi çok istiyordum ama benim koşullarımda mümkün değildi bu. Boksu denedim, onu da yediğim ilk fiskede bıraktım.” diye açıklıyordu o yılları, uzun süre sonra bir gazeteciye. Ergenlik çağında, annesi onu bir flamenko okuluna kaydettirdiğinde, boğa güreşçiliğini öğrenmeye uğraşmaktaydı. Ancak her şey koreograf ve dansçı eğitmeni Pilar López’in, bu genç öğrencinin üstün dans yeteneğini keşfetmesiyle bir anda değişti. Lopez, sadece dansı değil, giyinmeyi, edebiyatı Flamenko kültürünü ve İspanya’daki farklı müzikleri de öğretti Gades’e. Ve de balenin zarafetiyle flamenko ateşini harmanlamayı. Ama özellikle, ait olduğu halkın asaletini, saygı gösterme biçimini ve kültürünü soktu kafasına, bir de sürekli öğrenme isteğini.

Keskin kişiliği ile Gades, 1975 Kasımında, Franco’nun ölümünün ardından yaşanan geçiş sürecinde, Katalan ulusunun kendi kaderini tayin hakkını ilan ettiği Alicante'de, siyasi bir aktivist olarak öne çıktı. Marksist-Leninist bir örgüt olan İspanya Halkları Komünist Partisi Merkez Komitesinin bir üyesiydi. 1978'de İspanyol Ulusal Balesi'nin (Ballet Nacional de España) kurucu ortağı ve sanat yönetmeni oldu 1987'de 15. Moskova Uluslararası Film Festivali'nde jüri üyeliği yaptı. Ancak siyasi kişiliğinin ötesinde o, efsanevi bir Flamenko dansçısı ve harika bir koreograftı. Gelenek ve folklor konusunda her zaman öz’ü korudu. Klasik ve popüler İspanyol kültürünü derinlemesine inceledi, köklerine ve kaynaklarına saygı duyarak o kültürü sanatıyla yüceltmeye çalıştı. Yaptığı işin her şeyden önce halkının kültürel mirasını temsil ettiğini ve onun bütünlüğüne saygı duymak gerektiğini hiç unutmadı. Zaman içinde, yirminci yüzyıl Avrupa dans ve tiyatrosunun önde gelen isimlerinden bir olmayı başardı. Gades'in kapsayıcı bir dans vizyonu vardı ve dans konusundaki düşüncesini şöyle dile getirirdi. "İnsanlar, dans etmek için genç, yakışıklı, uzun boylu, atletik yapıda olmak gerektiğini düşünüyorlar. Bu saçmalık. Dans bir duyguyu ifade eder ve bir duygusu olan herkes bu edimi gerçekleştirebilir. Dans eden bir topluluk değil, dans eden bir halktır". Sosyal yaşamında de fırtınalar esen Gades, ilk evliliğinde İspanyol aktris ve şarkıcı Marisol ile dört yıl evli kaldı, üç kız evlat sahibi oldu. Birden çok evlilik yaptı büyük usta, bunlar sırasıyla Marujita Diaz (1964 –1965), Pilar San Clemente (1968 – 1971), Pepa Flores (1973–1986), Daniela Frey (1988 –1993) ve Eugenia Eiriz ( 2003⁠–⁠2004) ile yaptığı evliliklerdir. 
Eserlerine  gelince; Gades'in en dikkate değer eserleri arasında ‘Prosper Mérimée'nin’ kısa romanı ‘Carmen’, ‘Federico García Lorca'nın’ ünlü eseri ‘Bodas de Sangre’nin’ ( Kanlı Düğün) flamenko dans uyarlamaları ile ünlü İspanyol Besteci Manuel de Falla'nın 23 dakikalık balesi ‘El Amor Brujo'nun’ (Aşkın Büyüsü veya Büyücünün aşkı olarak anılır) uzun metrajlı uyarlaması yer alır. 1981'de dünyaca ünlü yönetmen ve film yapımcısı Carlos Saura ile tanışması, Gades'in koreografisini tanıtmada belirleyici unsur olarak öne çıkmıştır. İkili birlikte, ‘Bodas de Sangre’ balesini beyaz perdeye taşıdılar. Film dünya çapında büyük bir başarı elde etti. Bir sonraki proje Carmen filmiydi ve ardından ‘El Amor Brujo’ ve Fuego Bale, flamenkoyu dünya çapında popülerleştiren bu verimli ortaklığı tüm dünyaya tanıttı. Ardından, bugün hala İspanyol dansının en yüksek noktası ve Gades'in son eseri olarak kabul edilen ‘Fuenteovejuna (1994)’ geldi. Gades, ‘Lope de Vega'nın’ aynı adlı oyunundan uyarlanan ‘Fuenteovejuna’ adlı şovuyla dünyayı dolaştı. 
Bu büyük usta, gurur ve onurla örülmüş, sanat dolu altmış yedi yıllık yaşamının ardından, sanatseverlere, 24 Temmuz 2004 yılında Madrid’de veda etti. Bugün külleri Küba'daki Segundo Frente Oriental Frank País Mozolesi'nde yatıyor. Gades, yaşamı boyunca ürettiği çalışmalarının bir kısmını yukarıda anılan filmleri ile ölümsüzleştirmiş oldu. Bugün de adını taşıyan Vakıf, bu büyük ustanın stilistik mirasını ve koreografisini yeni nesil dansçılara, öğrencilere ve halka aktarmaya çalışıyor. Vakıf, bu çabalarının yanı sıra önemli bir belgesel arşivi de toplamış ve koruma altına almıştır. Bu arşiv, İspanya'nın demokrasiye geçişinin ardından, dünyanın sahip olduğu vizyonda dansın anıtsal bir önem kazandığı bir dönemi yansıtmaktadır. 
Bugün Gades’in, heykeltıraş José Villa Soberón tarafından yapılan bir heykeli, Havana Vieja'daki Plaza de la Catedral'deki, Palacio de Lombillo'nun önünde sergilenmektedir. Kanser kaynaklı ölümünden yaklaşık altı hafta önce Gades, Küba'nın en yüksek onurlarından biri olan "José Martí Nişanı "nı Küba'nın Havana kentinde, Fidel Castro'nun elinden aldı. Antonio Gades, bugün hala Flamenko dansına kattıkları ile bu dansın severleri tarafından sevgi ve gururla anılmaktadır.

Antonio Gades Filmografi
•    Los Tarantos / 1963
•    With the East Wind / 1966
•    El amor brujo /1967
•    The Last Meeting / 1967
•    Kanlı Düğün /1981
•    Carmen / 1983
•    El amor brujo / 1986
•    Fuenteovejuna / 2012