Şiirde Görsellik

Şiirde Görsellik

Emel Koşar

Şiir en güçlü duygu iletimi sanatlarından biridir. Sözün sınırlarını genişleten, dilin derinliğini ve büyüsünü yansıtan şiirin diğer sanatlarla ilişkisi geçmişten günümüze tartışılagelmiştir. Eski alfabelerin resimselliklerini hatırlatan ve şiirin temel malzemesi dilin dolayısıyla harflerin görselliğinin altını çizen Divân şiiri örnekleri (Bir nesneyi resmeden veya geometrik şekillerden meydana gelen şiirler ve hurûfî şiirler.) şairlerin ustalıklarını gösterme tarzlarındandı. 
Günümüzde ise şiiri yerellikten evrenselliğe taşımayı amaçlayan ve gelenekseli reddedenler aykırı/yeni bir dille görsel/somut/deneysel şiirlerle (Tarık Günersel’in bazı şiirleri gibi) edebiyatta kendi rüzgârlarını hissettirmekteler. 
Şiirin özüne ters düşen hatta şiirden uzaklaşıp nesre, resme, fotoğrafa vb. yaklaşan metinlerin/görsellerin/nesnelerin okura/izleyiciye şiir olarak sunulması eleştirilmektedir. Şiir yazmak yerine şiir yapanların şiir adı altında ortaya koydukları/sundukları eserlerin nitelikleri tartışılmaktadır. 
Her ne kadar türler arasındaki sınırlar yavaş yavaş kalksa da diğer edebî türlerden uzak ve görsel sanatlara yakın eserleri şiir olarak kabul etmek mümkün mü? Arayışların ve deneysel çalışmaların edebiyatı özgürleştiren, renklendiren ve çeşitlendiren katkısı yadsınamaz. Ancak görsel/deneysel şiiri de aşan eserlerin iddialı bir şairin şiir yolculuğundaki yeri nedir? Şiirde sadece görsellikle ilerlemek hatta şiiri nesneye indirgemek şairin yeteneğinin/yaratıcılığının sorgulanmasına sebep olabilir. 
Kalıpları kırarak şiiri görselliğe indirgemek geçmişteki vezin göz için mi kulak için mi konulu tartışmaları hatırlatıyor. Şiirde görselliğin yanı sıra işitselliğin ve geçmişten gelen birikimin önemini de yansıtan metinler ise deneysel şiirin başarılı örnekleri sayılabilir. 
Sanatın ufuk açıcı niteliklerinin şiirdeki yansımaları farklı şekillerde kendini gösterir. Metni sadece görsellikle sınırlayan ve gelenekseli tamamen göz ardı eden şairlerin metinleri şiir mi, şiirsel mi? Şiirin doğasına aykırı eserler ayrıksı duruştan çok temelsiz duruşun veya güzel sanatları söze tercih etmenin bir göstergesi mi? Şiirin geleneksel yapısını yıkan görsel şiir/somut şiirin ötesinde metnin yerine görseli/nesneyi koyanlar edebî türden ziyade güzel sanatlar çerçevesinde değerlendirilebilecek eserler üretiyorlar. 
Söz sanatı olan şiirdeki görsellik dozunun aşırıya kaçması metni başka yerlere taşır. Görselliğin ve deneyselliğin ön plânda olduğu metinleri şiirden ziyade deneme şeklinde görmek belki de en doğrusu.