Dijital Fotoğraf Öncesi Manipülasyon

Dijital Fotoğraf Öncesi Manipülasyon

-1-

Cüneyt Gök

“Fotografik Gerçek” dolaylı bir gerçekliktir. Görüntünün aygıt aracılığıyla üretilmesi ve alımlanması gerçek dünya ile kişi arasında fotoğraf makinesi, objektif-mercek, film ve bazı değişkenler girmesi, görüntünün kişinin seçimleriyle ve aygıtın yardımıyla kaydedilmesi gerçeği yeni bir yorum ve sunuma getirir.  Burada asıl olan hangi imgenin hangi amaçla seçildiğidir.
Roland Barthes “Fotoğrafın realitesi bütün öteki sistemlerin aksine nesnenin orada bulunmuş olduğunu asla yadsıyamayacağımız bir netlikte ortadadır” diyor. Peki artık gerçekten de öyle mi?
“Dijital Fotoğraf” öncesinde de; “Analog Fotoğrafçılık” döneminde karanlık oda teknikleriyle fotoğrafın gerçekliğine müdahaleler yapılıyordu. Fotomontaj, baskı sırasında değişik pozlama, maskeleme teknikleriyle yapılan çalışmaların benzerleri artık dijital teknolojilerin, “Photoshop” gibi görüntü işleme programlarının gelişmesiyle günümüzde çok daha kolay, çok daha çeşitli, çok daha gerçekçi ya da inandırıcı biçimde gerçekleştiriliyor. Sosyal medya ve dijital çağın genç neslinin hızlı üretim ve tüketiminin içinde ortaya konan fotoğrafların gerçekliğini sorgulanması pek de söz konusu değil gibi; insanlar gerçeklerden sıkılmış görünüyor ve manipülasyona yöneliyor.

Görsel-1-Kenneth Josephson, 1970- Jelatin gümüş baskı- MCA Chicago. Görsel-2-Kenneth Josephson, Chicago, 1972. Jelatin gümüş baskı-MCA Chicago.
Kavramsal fotoğrafçı Kenneth Josephson, fotografik gerçek ve yanılsama üzerine eğlenceli yorumlar sunan fotoğraflarıyla tanınır. 1960'lardan bu yana, görüntülerin içine görüntüler yerleştirmek-çerçeve içi çerçeveler yaratmak ve fotoğraflara kendi vücudunu dahil etmek gibi yenilikçi teknikleri kullanan Josephson, dijital nesli harekete geçiren görmenin doğası, “gerçeklik” hakkında birçok yaratıcı fikri hayata geçirmiş.

1839 yılından 1855’lere kadar fotoğrafların dünyayı nesnel biçimde yansıttığını görürüz. Ama 1855 yılında, Paris’te düzenlenen bir sergide, Alman fotoğrafçı Franz Hanfstaengl’ın aynı portrenin biri rötuşlanmış, diğeri rötuşlanmamış iki halini sergilemesi fotoğraf makinesinin temelde saf gerçeği gösterdiği görüşünü yıkmaya yetmiştir.

Görsel-3- “Sanatçı ve Modeli Olarak Henri de Toulouse-Lautrec”- Maurice Guibert (1892)
Görsel-4- Fotoğrafçı: Maurice Tabard “Room with Eye”-1930 Jelatin Gümüş Baskı- The Metropolitan Museum of Art.
Manzara fotoğrafçılığında “doğru pozlama” yapılmadığı durumlarda genellikle gökyüzünün aşırı pozlanması söz konusu olmuş, bunu aşmak için fotoğrafçılar, normal ve az ya da fazla pozlanmış iki görüntüyü birleştirerek günümüzde kullanılan HDR (High Dynamic Range) fotoğrafçılığın temellerini de atmışlardı (- diyafram, normal diyafram ve + diyafram değeri ile pozlanmış üç görüntünün birleştirilmesiyle oluşturulan fotoğraflar).

Görsel-5-Uygulamaya ve amaca bağlı olarak, bazı fotoğraf manipülasyonları, benzersiz görüntülerin ve bazı durumlarda fotoğraf sanatçılarının imza ifadelerinin oluşturulmasını sağlayan bir sanat formu olarak kabul edilir. Eskiden görüntü geliştirme banyoları ve karanlık oda teknikleriyle yapılan müdahalelere örnek olarak “Zone Sistemi” 1930'larda Ansel Adams ve Fred Archer tarafından formüle edilmiş bir tekniktir. Ansel Adams, karanlık oda pozlama tekniklerini kullanarak, bir fotoğrafı karartarak (fazla pozlama) ve aydınlatarak (az pozlama). Ansel Adams' ın geliştirdiği “Zone Sistem”i nesneler üzerindeki ışığı ve tonları, daha çekim yapmadan önce ayrıntılarıyla incelemek ve nihai görüntünün nasıl olacağını kavrayıp, ona göre pozlama, banyo ve baskı işlemlerini belirlemek anlamına gelmektedir. Amaç kusursuz bir negatif ve kusursuz bir baskı elde etmektir. 
Bir sahnenin en koyu ve en parlak tonları arasında büyük bir fark varsa; bu, yüksek bir dinamik aralığa sahip olduğu anlamına gelir ve bu da tüm bu zıt görüntü ayrıntılarını tek bir çekimde tutmayı imkânsız hale getirir. Bu nedenle, sonradan üst üste bindirmek için birden fazla farklı çekim yapmayı veya dereceli bir nötr yoğunluk filtresi kullanmayı da düşünebilirsiniz.

Görsel-6- Amerikalı bir gazeteci ve profesyonel fotoğrafçı olan Magnum fotoğrafçılarından -Dennis Stock-“James Dean'in Times Meydanı'ndaki Portresi" adlı fotoğrafı, The Times gazetesine göre "dünyayı etkileyen fotoğraflar" arasında yer aldı ve 20. yüzyılın en ikonik görüntülerinden biri olarak tanımlanmakta… Soldaki test baskısı, Magnum Photos'un New York merkezinde çalışan ana karanlık oda ustası Pablo Inirio'nun son fotoğrafın olduğu gibi görünmesini sağlamak için yaptığı tüm çalışmaları gösteriyor. Çizgiler ve daireler, farklı pozlama sürelerini not etmek için görüntünün her tarafına dağılmış sayılarla birlikte…Bu rötuşlar üzerinde bu kadar çalışmasaydı bu fotoğraf yine de etkili ve kalıcı olur muydu?
Fotoğrafçıların birden fazla görüntüyü tek bir negatif üzerinde birleştirmelerine olanak “Islak Kolodyon Süreci”” olarak da adlandırılan bir erken fotoğraf tekniği 1851'de Frederick Scott Archer tarafından keşfedildi. “Kolodyon” görüntü oluşturmak için gereken poz süresini kısalttı. Negatif olarak da bilinen ilk yüksek kaliteli çoğaltma yöntemlerinden biri bu sayede elde edilmiştir.1878'e kadar, “Islak Plaka”- “Kolodyon” işlemi ardından da jelatin-gümüş (kuru) foto işlemler geldi. Fotoğrafçı bu tarz kimyasallar ile karanlık bir ortamda tüm kimyasalları ve taşınabilir karanlık odayı her gittiği yere beraberinde götürmek zorundaydı.

Fotoğraf makinesi gözden kaçan her şeyi görüntüye yansıtıyor istenen ve beklenen sonuç çoğu zaman gerçekleşmiyordu. Bu yüzden istenene ulaşabilmek için estetik ve teknik anlamda fotoğrafçının müdahalesi kaçınılmaz oluyordu. Ayrıntılı çalışmalar için rötuşçular, cerrahın neşterine benzer bir bıçak kullandılar. Bu işleme “aşındırma”" adı verilmiştir. Sadece deneyimli rötuşçuların yapmasına izin verilen çok hassas bir işlemdi.

Görsel-7-Portre fotoğrafçıları, müşterilerinin görüntülerini mükemmelleştirmenin paha biçilmez bir parçası olduğunu düşündüler. İnsanlar da artık portre fotoğraflarında kendilerinde gördükleri bazı çirkinliklerden kurtulabilecekleri ya da eksikliklerin telafi edilebileceğine inanmaya başladılar. Rötuşçular ise belirli alanları aydınlatmayı bitirir bitirmez, sert bir grafit kalem veya mürekkebe veya sulu boyaya batırılmış fırça kullanarak diğerlerini koyulaştırırlardı.
Fotoğraf manipülasyonu, istenen sonuçları elde etmek için çeşitli yöntemler ve teknikler kullanılarak bir fotoğrafın dönüştürülmesini veya değiştirilmesini içerir. Bazı fotoğraf manipülasyonları başarılı sanat eserleri olarak kabul edilirken, bazı manipülasyonların siyasi propaganda amaçlı, bir ürün veya kişinin görünümünü iyileştirmek için veya sadece eğlence, şaka ve benzeri kullanımları etik olmayan uygulamalar olarak kabul edilir. 

Fotomontaj (fr.photomontage) birkaç fotoğrafın veya fotoğraf parçasının, tutarlı bir anlam oluşturmak üzere tek bir görüntü hâlinde birleştirilmesidir.  Fotomontaj tekniği temelinde farklı zaman dilimlerinde elde edilmiş olan görüntülerin, tek bir düzlem üzerinde belirli bir anlam bütünlüğü ve estetiği yakalamak suretiyle elde edilen “Fotografik” bir çalışmadır. Kolajın bir türü olan fotomontaj, basın ve yayın sektöründe, eğlence ve politik hiciv amaçlı olarak ya da reklam sektöründe, gerçeküstü görüntüler elde etmek için kullanılır. Bu çalışmaların bir bölümü sanatsal kaygılarla yapılırken bir bölümü de ticari amaçla, dikkat çekmek için kullanılan sanal mekânlar ve gerçeküstü görüntüler elde etmek için kullanılmaktadır. Sanatçılar eser üretirken salt sanat ve estetik bağlamda tematik olarak eser üretmekten ziyade, eserlerinde kendi duygu ve düşüncelerini bir ideolojik söylem olarak kullanmaya çalışmışlardır. Bu konudaki örneklere bir sonraki yazıda yer vereceğim.

Görsel-8-Grup çekimlerinde gruptan silinen-çıkarılan kişiler en yaygın manipülasyonların başında gelir. Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasındaki “Uzay Yarışı”nın yaşandığı dönemde (1957-1975) Rus Kozmonot Grigori Nelyubov 1963'te düzensiz davranış nedeniyle Sovyet uzay programından kovulmadan önce muhtemelen uzaya seyahat eden üçüncü veya dördüncü kişiydi. Görevden alınmasının ardından, Nelyubov'un hayatıyla ilgili tüm bilgiler Sovyet kayıtlarından çıkarıldı. Grigori Nelyubov'un sureti de fotoğraflardan… “Sochi Six” fotoğrafının orijinali ve manipüle hali… Zamanla, fotoğrafçılar ve fotoğraf manipülatörleri yalnızca insanları değil diğer öğeleri de ortadan kaldırmaya başladılar. Görsel-9-1937'den bu fotoğraf Hitler’in Leni Riefenstahl’ın ailesiyle buluşmasını gösteriyor. Sinema yönetmeni ve yapımcısı Nazi Propaganda belgeselleri yapan Leni Riefenstahl ile Nazi propaganda bakanı Joseph Goebbels arasında bir ilişki söylentileri nedeniyle Joseph Goebbels orijinal fotoğraftan tamamen çıkarılmış…

Görsel-10- “Goebbels Ailesi” (1940-1942) fotoğrafın çekildiği sırada askeri görevde bulunan Goebbels’ın bir önceki evliliğinden büyük oğlu üniformalı Harald fotoğrafa sonradan yerleştirilmiş ve rötuşlanmıştır. Bu fotoğrafta yer alan “Goebbels Ailesi” 1 Mayıs 1945'te tamamen ortadan kalkmış; önce çocuklar Berlin'de ebeveynleri tarafından zehir içirtilerek öldürülmüş sonrasında ise ebeveynler intihar etmiş…
-DEVAM EDECEK-

KAYNAKÇA:
https://thirdcoastreview.com/2018/06/20/disruptive-photos-mca-picture-fiction/
http://lenscratch.com/2016/05/kenneth-josephson-the-light-of-coincidence/
Görsel-1- http://lenscratch.com/2016/05/kenneth-josephson-the-light-of-coincidence/
Görsel-2-https://www.galleriesnow.net/shows/picture-fiction-kenneth-josephson-and-contemporary-photography/
Görsel-3-4- https://rarehistoricalphotos.com/history-photo-manipulation-1850-1950
Görsel-5- https://www.alanrossphotography.com/ansel-adams-zone-system/
Görsel-6- https://petapixel.com/2013/09/12/marked-photographs-show-iconic-prints-edited-darkroom/
Görsel-7- https://fixthephoto.com/blog/retouch-tips/history-of-photo-retouching.html
Görsel-8- https://modernclassics.info/Historic_Manipulated_Photos/photo-8.html
Görsel-9- https://fixthephoto.com/blog/retouch-tips/history-of-photo-retouching.html
Görsel-10- https://www.wikiwand.com/tr/Joseph_Goebbels