Şair ve Yazar Sözlükleri
Emel Koşar
Şair ve yazarların eserlerindeki kelime kadroları, kaç kelimeyi nerede ve nasıl kullandıkları üzerine sınırlı sayıda çalışma yapıldı. Bu tür çalışmalarda sayısal bir dökümden ziyade odaklanılan şairin/yazarın üslup özelliklerinin tespit edilmesi ve varılan sonuçlar doğrultusunda eserin değerlendirilmesi gerekir. Çünkü eseri/eserleri üzerinde çalışılan şairin/yazarın kelime kadrosu ve kelimeleri kullanma şekli onun edebî anlayışını yansıtır.
Mesela Yahya Kemal’in kaç kitabı olduğu kadar o kitapların ne zaman, nerede, nasıl yayımlandıkları ve şairin eserlerinde toplam kaç kelime kullandığı da önemlidir. Elbette Eski Şiirin Rüzgârıyle ve Kendi Gök Kubbemiz’in kelime kadrosu farklıdır. Ancak kelime sayısından ziyade kelimelerin türü, nasıl bir araya getirildikleri üzerinde durulmalıdır. Ayrıca iki kitabın ortak noktaları (kelimeler, söyleyiş tarzı, müzikalite...) ve farklılıkları sayısal olarak örneklerle irdelenebilir.
Bir kişi veya grup tarafından Yahya Kemal’in bütün eserleri dijital ortama aktarıldıktan sonra çeşitli dizin programlarıyla kullandığı bütün kelimeler tespit edilebilir. Şairin/yazarın eserlerinde kullandığı kelime sayısı eserin zenginliğini, derinliğini ve çığır açıcı nitelikte olup olmadığını göstermede tek başına yeterli değildir. Kelimelerin türü (sıfat, zamir, edat...), hangi bağlamda (müzikalite oluşturarak, bilinç akışıyla...), nasıl (romantik, ironik, ideolojik...) bir araya geldikleri, hangi dizede/satırda yer aldıkları da belirtilmelidir. Varılan sonuçlar Yahya Kemal’in yaşadığı devir, aldığı eğitim, ideolojisi ve beslendiği eserler doğrultusunda yorumlanmalı ve onun çağdaşlarından farkı vurgulanmalıdır. Böylece Yahya Kemal’in eserlerinin dizinli sözlükleri tek tek ve toplu olarak hazırlanarak elde edilen sonuçlarla onun şiir dünyası yeni bir bakışla incelenebilir.
Ali Püsküllüoğlu’nun herhangi bir dizin programı kullanmadan hazırladığı Yaşar Kemal Sözlüğü yazarın on bir kitabında geçen bölgesel söz, deyiş, atasözü, ilenç, sövgü, yergi ve yakarıları tespit eder. Benim hazırladığım Geçmişe Açılan Kapı-Tuğrul Tanyol Sözlükleri ise Tanyol ve şiiri hakkında ipuçları veren Tuğrul Tanyol Sözlüğü’nün ardından onun tarihî dekora sahip üç şiirinin (“Cem Gibi, Mermerin Doğusu, Tarık Nerede?”) söz varlığını tespit ettiğim ve TürkSözDiz Yazılımı’nı (dizin programı) kullanarak hazırladığım sözlüklere yer vermektedir. Söz konusu dizinli sözlükte Tanyol’un incelediğim şiirlerinde kelimelerin hangi dizelerde yer aldığı ve şiirde kaç defa geçtiği örneklerle belirtilmiş ve metinler bu bağlamda incelenmiştir.
Metin odaklı çalışmalara taze bir soluk getiren dizinli veya dizinsiz şair ve yazar sözlüklerinin artmasını diliyorum.
*Doç. Dr. / Associate Professor ,Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/ Mimar Sinan Fine Arts University
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü/
Yeni yorum ekle