Bebop Caz Dönemi ve Cazda Yeni Bir Kimlik Sorunu

Bebop Caz Dönemi ve Cazda Yeni Bir Kimlik Sorunu

Şenay Ocak

Broadway müzikalleri ile başlayan caz dönemi aslında siyahiler için kendi müziklerini doğaçlayarak ortaya koydukları ritmik ve melodik bir özgürlük alanıydı. Onların blues müziği ve Batı Afrika kökenli getirdikleri ritmik varyasyonlar ve melodik olarak mavi notalarla süsledikleri şarkılar ‘’Ben de buradayım!’’ demenin bir çeşit yolu olmuştu. Amerikan şarkı kitabı repertuvarı ve ona sadık kaldıkları müzikal formlar büyük orkestralarca yorumlanıyor ve şarkıcılar eşliğinde sunuluyordu. Aranjmanlar yapılıyor ve yazılıyordu. Şarkıcı yoksa ana melodi için bir solo enstrüman bu görevi üstlenmek zorunda kalabilirdi.

İnsanların birinci dünya savaşı sonrası yaşadıkları büyük bunalımlar, ticari sorunlar, onları;bir kaosun ortasından parlak ışıklar altında eğlenme isteğine çok çabuk çekmişti. Kendine bir kültür sanat tarihi yaratmak isteyen Amerika, siyahilerin pırıltılı, yetenekli icralarını kabullenmiş bunun tüm dünyada yankılanması için bilhassa çaba göstermişti. Swing dönemi, ana akım caz çok geçmeden Avrupa’da da sesini duyurmuş, dinleyiciler ve müzisyenler arasında hızlıca yayılmıştı. 

Gösteri dünyasında şov devam ederken, ticari kaygılar beyaz insanlar için daha çok para kazanma isteğine dönüşüyordu. Elbette popüleritesi tüm dünyaya ulaşan bir şeyin önemli parçası olarak siyahilerden ziyade beyazlar da bu müzikte hak sahibi olmalıydılar onlara göre. Ardında felsefe, hikayelere anlam veren yaşanmışlıklar ve ruhaniyet hiçe sayılmıştı. İstedikleri tek şey taklit edilebilir her şeyi kopya ederek daha iyisini de yapıyoruz demekti. Siyahi şarkıcılar, dansçılar ve şov dünyasına ait herkes artık birer eğitmen olarak beyazlarla çalışıyordu. Ya da onlardan daha az paralar alarak daha düşük skaladaki bir yerde şovuna devam ediyordu.

‘’Ben de buradayım!’’ sesleri yeniden ‘’Ben kimim…’’ olmaya doğru gidiyordu. İşte buna boyun eğmeyen ve her ne olursa olsun köklerine, felsefelerine ve müziğine sahip çıkan bir grup siyahi müzisyen toplanarak birtakım albümler yapmaya başladılar. Ana akım caza göre oldukça hızlı, agresif ve müzikallerden uzak olan bu müzik taklit edilmesi giderek daha zor bir hale geliyordu. Bebop müzisyenleri adı verilen bu ekip, tüm virtüözlüklerini kullanarak yeni bir tür ve müzik tarzı yaratmışlardı. İkinci dünya savaşı sonrası yine huzur arayan kitle için kaotik bir müzik olarak nitelendirilse de bebop caz armonik anlamda blues müziğine daha yakın, geleneklerin Afrika olduğunu işaret eden yeni bir dildi. 

Bu tarz 1945 sonrası trompetçi Dizzy Gillespie, saksofoncu Charlie Parker, trompetçi Miles Davis ve saksofoncu John Coltrane tarafından başlatılarak geniş kitlelere yayılmıştı. Gelenekçi ana akım severler tarafından başlangıçta çok eleştirilseler de, onların savaşını haklı bulanlar ile de daha da güçlendirilmişlerdir. Bebop için ilk önemli albüm Dizzy Gillespie “Groovin’ High’’ bebop caz için önemli bir yükseliş noktası olabilecek niteliktedir.
Her ne kadar kişisel arayışlarına sahip çıkmak isteyen siyahi caz müzisyenleri tarafından yeni bir akım olarak kabul edilse de, buna cevap olarak Amerika’nın batı yakasında enstrümantal olarak gelişen cool caz da birilerinin kimlik arayışına cevap verir nitelikte doğmuştur. Ancak şüphesiz ki, her iki kesim ve müzikte de sanatsal olarak çok değerli bulduğumuz besteler hala hayatımızı etkiler ölçüde olmuş, başka renklerin ve duyguların tınılarını bizlere sunmaya devam etmişlerdir. O nedenle başkasının sesine, birikimine, kimliğine saygı duyduğumuzda,  bunun hediyeleri bizlere sürprizler hazırlayabilir. Tıpkı kendi köklerine saygı duyan bebop müzisyenleri ve onlardan kendini tekrar var eden cool caz müzisyenleri gibi…

Kendi kimliğimizle, başkalarına saygı ile edindiğimiz yeniliklerle devam etmek dileğiyle…