Sydney'deçalışan birsosyal bilimci olarak, göçmen ve mülteci gençlerin gelişimine yararlı olacak sanatsal aktiviteler hazırlamak istiyordum.Neler yapabiliriz diye araştırırken, ofisin yakınındaki yerel sanat merkezinde sokak sanatınıgençlere tanıtan bir program olduğunu öğrendim. Program kapsamında, sanat eğitmeni, bize sokak sanatını teorik ve pratik olarak açıkladı. Bu kural tanımayan sık sık karşımıza çıkan sanat hareketini gençlerle beraberdetaylarıyla öğrenme ve deneyimleme fırsatı buldum.
Sokak sanatı ya da kent sanatı, kendine özgü bir dünya edinen çağdaş bir sanat akımı görünümündedir. Günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız, yol kenarındaki duvarlara ya da bina yanlarına genelde spreyle boyanmış yazılar, şekiller ya da resimlerdir. Sokak sanatı, zaman içinde evirilerek sadece grafiti olarak kalmamış, 21. yüzyılda çok çeşitli dallara ayrılan, durup bakıldığında oldukça keyif veren, yaratıcı ve muhalif bir sanat biçimine dönüştü.
Sokakta gerçekleştirilen sanatsal pratikler,seksenlerin başlarında iyice popülerlik kazandı. İnsanların ilgisini ve beğenisini toplamasına rağmen sokak sanatı kamu malına zarar verdiği iddiasıyla birçok yerde hala yasadışı eylem olarak kabul ediliyor. Başka bir deyişle, vandalizm olarak nitelendiriliyor. Bunun başlıca nedeni, kişilerin kendini ya da fikirlerini ifade ederken sokağı kanvas olarak kullanarak, sistemi sorgulayan, otoriteleri rahatsız eden ve geniş kitlelere ulaşan paylaşımlar ortaya çıkarmasıdır. Fakat tüm yasaklara rağmen, yüksek seviyede mizah, yaratıcılık ve eleştiri içeren sokak sanatı, sanatseverler ve profesyonel sanatçılar tarafından beğeniyle karşılandı ve modern sanat dünyasında kendine ciddi bir yer edindi.
Çalışmalar geçicidir, eninde sonunda silinir ya da üstüne yeni çalışma yapılır. Yasalara aykırı bir eylem olduğundan yapanın yakalanmaması için çalışmanın hızlıca bitirilmesi önemlidir. Yani uygulama yasal değilse hız ve yakalanmamak esastır. Bu yüzden yüksek seviyede adrenalin içerir. Çalışma sahibi genelde takma isimler kullanır ya da anonim olarak kalmayı tercih eder. Çalışmalar izleyicinin anlayışını ve düşüncesini sorgulamayı amaçladığından ezber bozan niteliktedir ve politiktir. Özünde asilik ve farklılık arayışı vardır.
Sokak sanatı dendiğinde akla ilk gelen isim Banksy’dir. Banksy takma ismidir. Gerçek kimliği bilinmemekte veBanksy anonim olarak kalmayı tercih ediyor. Sokak sanatı kavramının doğuşunda ve gelişmesinde Banksy önemli bir rol oynar. Çalışmalarında genellikle kapitalizmi ve savaşıeleştiriyor. Yaptığı çalışmalar yalın bir görünümde olmasına rağmen çarpıcı mesajlar vermesiyle biliniyor.
Sokak sanatının en bilinen tarzı, sprey boyamalarla yapılan grafiti olmasına rağmen, günlük hayatımızda sıkça gördüğümüz bu çalışmalar başka formlarda karşımıza çıkabiliyor.
Poster (Paste Ups)Türkçe’ye çevirmek istersek kabaca tutkal ile yapıştırmak diyebiliriz. Eğitim için gittiğimiz yerel sanat merkezinde bulunan duvarlara, kişilerin öğrendiklerini uygulama izni veriliyor. Bu sayede bende gençlerle beraberoldukça eğlenceli olan busanat formunu deneyimleme fırsatı buldum. Tasarımın üzerine yapıldığı kâğıt ne kadar ince olursa çalışmanınduvara yapışması o kadar kolay oluyor. Çalışma,hazırlandıktan sonra duvara su ve nişasta karışımı sonucunda ortaya çıkan yoğun tutkal ilekalıcı olarak duvara yapıştırılıyor.Çalışmalar kötü hava durumu ve çoğunlukla yağan yağmur yüzünden hasar görebiliyor. Fakat hasar gören ve üst üste yapıştırılıp yırtılançalışmalar sonucunda etkileyici görüntüler ortaya çıkabiliyor.
Çıkartma bombardımanı (Sticker bombing) Bu form, en hızlı şekilde hazırlanan ve uygulanan tarz diyebiliriz. Tasarımcı hazırladığı çıkartmaları sokakta genelde kolonlara ve duvar kenarlarına yoğun şekilde yapıştırmayı tercih ediyor. Bu çıkartmaları kendiniz de hazırlayabiliyorsunuz. Örneğin sanat eğitmenimiz boyamamız için yüzeyi beyaz tabanıyapışkan kâğıtlar verdi.Bizde üzerine akrilik kalemlerle çalışmalarımızı hazırladık.Şekilleri makasla kesip duvara yanana yapıştırdık. Bu arada kullanılan malzemeler ne kadar suya dayanıklı olursa çalışmalar sokakta o kadar uzun süre kalıyor.
İplik bombardımanı (Yarn bombing) Yün veya iplik kullanılarak sokaktaki ağaçların, aydınlatma direklerin ve bank gibi cisimlerin iplikle kaplanmasına deniyor. İngiltere'de ve Amerika Birleşik Devletleri’nde oldukça popüler olan bir tarz.
Görsel yerleştirmeler (Street Installation)Belli bölgelere özgü genelde üçboyutlu yerleştirilen tasarımlardır. Sydney şehir merkezinde ara sokağa adım attığımda karşıma onlarca asılı duran kuş kafesleri çıktığında bir an nerede olduğumu unuttum. Genelde bu yerleştirmeler bulunduğu sokakla harmoni içinde olduğu için sizi anında başka diyarlara götürebiliyor.
Projeksiyon sanatı (Projection Art) Projeksiyon kullanarak çeşitli tasarımların ve imgelerin ışık yoluyla duvara ve binalara yansıtılmasıdır. Avustralya Sydney'de her yıl Canlı Renkler Festivali (Vivid Light Festival) düzenleniyor. Elbette en ilgi çeken ışıklandırma Sydney Opera Binası'na karanlıkta yansıtılan imgeler oluyor.
Duvar resmi (Murals) Genelde akrilik boya ile duvara resmedilen çalışmalardır. En sık rastlanılan sokak sanatıdır. Avustralya'nın Melbourne şehrinde yerel ve yabancı turistlerin ilk durağı olan Hosier Lane,duvar resimleri ve grafitileri ile sadece bölgede değil tüm ülkede ün salmış bir sanat sokağıdır.
Sokak gösterisi (Street Performance) Sanatçıların kendi bedenlerini kullanarak sokaklarda bahşiş karşılığında gerçekleştirdikleri gösterilerdir.
Şablon (Stencils)Karton gibi sert malzemeye şablon oluşturarak boyanın ya da mürekkebin düz bir yüzeye istenilen imgenin aktarılmasıdır.
Tebeşir sanati (Chalk Art)Birçoğumuza ilkokul günlerimizi çağrıştıran siyah zemin ve tebeşir sokak sanatçılarının sokaklarda harikalar yaratmasına olanak sağlıyor.
Gerilla sanatı (Guerrilla art)Gerillanın kelime anlamı kısaca küçük bir grubun çoğunluğa karşı hakkını korumak adına seslerini duyurması ya da savaşmasıdır. Bu tanımdan yola çıkarak gerilla sanatçıları sokaklara ilanlar, posterler asarak ya da sokaklarda gösteriler yaparak siyasi düşüncelerini duyurmaya çalışırlar.
Heykel (Sculpture) – Üç boyutlu çeşitli malzemeler kullanarak duvarlara ya da meydanlara yerleştirilen tasarımlardır. Bunlar arasında en bilinenler Kaws ve Jeff Koons heykelleridir. Jeff Koonspaslanmaz çelikten ayna yüzeyli balon hayvanlar gibi sıradan nesnelerin reprodüksiyonlarını üretmekle tanınıyor.
Kaws’la ilk karşılaşmam Katar havaalanında oldu. Havaalanında bekleme salonun ortasında ahşap heykelinin gözlerinde çarpı işareti olan devasa boynu bükük bir çizgi film karakteri vardı. Fakat bu heykeli ve yaratıcısının hikayesini Melbourne Sanat Müzesi’nde anlama fırsatı buldum. Brian Donnelly Kaws heykellerinin yaratıcısı New Yorklu bir sanatçı. Kariyerine önce sokak sanatı grafiti yaparak başladı. Zaman içinde oyuncak tasarımına ve dünyaca tanınan binlerce dolar karşılığında satılan çizgi film karakterinin heykel serilerinin fikir babası oldu. Kaws geleneksel yöntemler yerine, sokak sanatının alışılmadık metotlarını kullanarak geniş kitlelere ulaştıve dünya çapında ün kazandı.
Son yirmi senedir sokak sanatı profesyonel sanatçılar da dahil genç yaşlı herkesin ilgisini çeken bir sanat hareketine dönüştü. Özellikle son on senedir internetin ve sosyal medyanın da etkisiyle bu hareket iyice yaygınlaştı. Benim de deneyimlediğim gibi artık duvarlara resim yapmaya ve poster asmaya izin verilen duvarlar bulunuyor. Dahası bir çoğumuzun Banksy gibi çalışmalarını çok iyi bildiği ya da takip ettiği sokak sanatçıları var. Sokak sanatı, artistik ve renkli çalışmaları sokaklara taşıyıp, sanatı yaşamımızın bir parçası haline getiriyor.
Gizem Bekaroglu
Yeni yorum ekle