Amerikan Şarkı Kitabı ve Caz Standartları
Şenay Ocak
Bazı terimlere rastlarız konser broşürlerinde ya da açıklamalarında… Dergi ve gazeteler yazar açıklamalarında, çoğu defa bakarız ve önemsiz bir detay gibi görünür, geçeriz. Oysa bazı kavramların ait oldukları tür adına vazgeçilmez olan yanları vardır. Caz müzik kendine ait içeriği, hikayesi, felsefesi ve yarattığı özgürlük alanı ile kavramlarıyla bütünüyle kavranabilecek alanlardan biridir. Sanatsal olarak her ne kadar karmaşık olarak adlandırılsa da, sanılanın aksine doğuşundan itibaren sistematik şekilde anlaşıldığında dinlenilmesi çok keyifli ve her birimizin bulunduğu sosyal sınıf, ruh hali ve ortam içinde kendimize ait caz albüm ve müzisyenlerini takip ederek yol alacağımız bir alandır.hakkında akıllarda oluşan ilk soru onun nasıl doğduğudur. Caz, Batı Afrika halkının 1900’ler öncesi yaklaşık 400 yıldır devam ettirdiği ölüm, doğum, yas, tören, ritüel gibi zamanlarda kullandıkları ‘’Blues’’ adını verdikleri müziğin, Amerika’ya göç eden siyahilerle birlikte dönemin popüler şarkılarıyla sentez oluşturularak ortaya çıkan bir tarz olmuştur. Gelen ilk sorulardan biri de blues olmasa caz olur mu sorusudur. Ama bu yazıda ben size blues Amerika’ya taşınmasaydı caz olur muydu sorusunu açıklayacağım.
Amerika’nın kuruluşundan sonra kültürel ve sanatsal bir tarihinin olmasına ihtiyaç duyan Birleşik Devletler her ulustan, her milletten, her dinden, her ırktan insana özgürlük çağrısı yapıyordu. Yaklaşık kuruluşundan 200 yıl sonra tam da bekledikleri devrim gerçekleşmişti. Vodvil denilen müzikallerin atası olan dönemden tüm dünyayı eğlence için çağıracak bir bölge inşa ediliyordu. Tüm gözde şarkıcılar, oyuncular, dansçılar, akrobatlar, ilüzyonistler ve gösteri dünyasının tüm parlayan yıldızları aynı ışığın hayaliyle tutuşacaktı. 1900’lerin başında New York’un Manhattan bölgesinde ‘’Broadway’’ isimli caddenin içinde bulunduğu koca bir eğlence diyarı kuruluyordu. Dünyanın her yerinden insanın görmeye geldiği bu yer, cazın doğuşunun ve günümüzde dünyanın dört bir yana yayılışının ilk adresiydi. Burada İngiliz yazarların, senaristlerin, yönetmenlerin yazdığı metinlerden uyarlanmış müzikli gösteriler oynanırdı. Bu müzikli gösteriler daha sonra Broadway Müzikalleri adını alacak ve bu müzikalleri besteleyen müzisyenler ‘’Amerikan Caz Standartları’’ ya da ‘’Amerikan Standartları’’ adı verilen popüler şarkıların yaratıcıları olarak anılacaktı. Bu şarkılar 1920 ve 1950’li yılların herkes tarafından bilinen notaları içerirdi. Siyahiler tarafından sıklıkla doğaçlanan, blues armonileri ile süslenip big band aranjmanlarıyla düzenlenen bu notalar hala günümüzde ‘’Amerikan Şarkı Kitabı’’ olarak bilinen önemli eserlerdir.
Her caz müzisyeninin, stili ne olursa olsun çalması gereken standart armoniyi ve melodileri barındıran bu eserler günümüzde yorumlanmaya, söylenmeye ve çalınmaya devam etmektedir. 1945’li yıllarda her ne kadar beste üzerine doğaçlama caz müzikte yayılsa da, Amerikan Şarkı Kitabı repertuvarının önemi daima caz müzisyenleri arasında vurgulanmıştır.
Ayrıca caz müzikallerden gelen ilk şarkı repertuvarıyla, hikaye olgusunun öne çıktığı elzem türlerden biridir. Doğaçlama, aranjman, yorum her ne kadar çok önemli olsa da, tüm bunların hikaye olgusu üzerinden yapılması cazın tiyatral bir geleneğin parçası olmasını da gözler önüne serer.
George Gershwin, Irving Berlin, Cole Porter, Richard Rogers – Lorenz Hart, Oscar Hammerstein II, Harold Arlen, Ira Gershwin Amerikan Şarkı Kitabının önemli bestecilerindendir. Onların eserleri yeni hikayelere açık, eski ruhların asaletini taşıyan eşsiz birer elmas gibidir. Bu muhteşem eserlerle tanışıp, yeni hikayeleri doğaçlayarak ruhunuzun derinlikleriyle yaratabilmeniz dileğimle…
*Müzikolog, Caz Müzisyeni
Yeni yorum ekle