Bir Çello efsanesinin hüzünlü öyküsü; Jacqueline du Pré
Sabit Sümer
1945 yılında, İngiltere’nin Oxford şehrinde kentinde Derek du Pré ve müzik öğretmeni ve piyanist Iris du Pré'nin ikinci çocuğu olarak dünyaya geldi viyolonsel efsanesi Jacqueline du Pré. Çellonun sesini ilk kez dört yaşında radyo dinlerken duyan küçük kız, annesinden kendisine bir çello almasını istedi. Annesinin kendisi için bestelediği şarkılarla, boyundan daha büyük bir enstrüman olan çello kariyerine ilk adımı attıktan sonra, beş yaşında London Violoncello School'da eğitim görmeye başlamış, yedi yaşındayken de ilk konserini vermeyi başarmıştı. Flüt eğitimi alan ablası Hilary du Pré ile katıldığı birçok yerel yarışmada birincilikler kazandı. Öylesine yetenekliydi ki, on yaşına geldiğinde “Suggia-Cello Prize” ödülünü kazanırken, on üç yaşında da BBC Konserlerinde yer almaya başlamıştı. Başarılarına her sene bir yenisini ekliyordu genç sanatçı. 1960’lara gelindiğinde “Guilldhall School”u birincilikle bitirmiş ve döneminin en çok konuşulan çello sanatçılarından biri olmuştu artık. Kariyer yolunda ilerlerken 1955'ten 1961 yılına kadar çellist William Pleeth'ten sürekli ders aldı. Aynı zamanda 1960 yılında Zermatt'ta Pablo Casals'ın, 1962'de Paris'te Paul Tortelier'nin derslerine katıldı ve 1966 yılına gelindiğinde Rusya'da Mstislav Rostropovich’in öğrencisi oldu. Çalıştığı, öğrencisi olduğu tüm bu isimler, çağının viyolonsel efsaneleri arasında yer alıyordu.
Annelerinin bir müzik öğretmeni olmasının etkisiyle, Jacqueline ve bir flüt virtüözü olan kendinden üç yaş büyük ablası Hilary, öğrenim yılları boyunca çok sıkı bir eğitimden geçerek büyüdüler. Aralarında, hem dayanışma hem de ister istemez tanınmış, büyük bir sanatçı olma yolunda gözle görülmeyen bir rekabet vardı. Annelerinin, ilgisini ve sevgisini kazanabilmek için hep birbirleriyle yarışan bu iki küçük kız kardeş, hem birbirlerini destekleyip hem de bu küçük rekabet oyununa devam ettiler yaşamları boyunca. Bu durum, sanatçının her saniyesini, enstrümanında ustalaşmaya ayırmasına neden oldu.
İlerleyen yıllarda ablası mutlu ve başarılı bir evlilik yaparken, Jacqueline‘in başarılı yükselişi kendisine her ne kadar istediği ilgiyi ve şöhreti sağlamışsa da uzun süren konser programları, yalnız yolculukları ve her gün tanıştığı yeni insanların sahte ilgisi, sanatçının yalnız ve mutsuz bir kadına dönüşmesine neden oldu. 1967 yılına gelindiğinde, sansasyonel bir evlilik kararıyla dönemin ünlü ve başarılı orkestra şefi Arjantin asıllı bir Yahudi olan Daniel Barenboim ile evlenen ve bu evliliği gerçekleştirebilmek uğruna din değiştiren ünlü çellist, hem Yahudiliğe geçişi ile hem de iki parlak müzik dâhisinin evliliğiyle tüm ilgiyi üstüne çekmeyi başarmıştı. Time dergisi, müzisyen çiftin evliliği hakkında “Parmakla gösterilecek kadar güzel bir birliktelikti onlarınki. Clara ve Robert Schumann’dan sonra müzik camiasının örnek çiftiydi” diye yazmıştı. Ancak bu mutlu evliliğin çatırdaması, çok da uzun sürmedi. Çok sağlıklı bir ruh hali yoktu artık Du Pre’nin. Eşiyle arasında yaşanan bazı problemlerden ötürü bir süre müziğe ara verirken, bu arada kız kardeşi Hilary’nin eşi Christopher Finzi ile ve ablasının bilgisi dâhilinde, 1971-1972 yılları arasında bir birliktelik yaşadı. Bu ilişkinin bitmesi ile ablasının evinden ayrılan ve yeniden müziğe dönen Jacqueline için daha da zor dönemler bu süreçte başladı. Hayatının baharında, yalnızca yirmi sekiz yaşına geldiğinde sanatçıya MS tanısı konuldu ve yavaş yavaş bir müzisyen için hayati öneme sahip motor kas becerilerini kaybetmeye başladı. Hastalığına rağmen konserlerine ve müziğe devam etmeye çalıştıysa da hastalığı ilerlemeye devam ediyordu. 1973'te New York Philharmonic Orchestra eşliğinde vereceği dört konserin üçünü hastalığının belirginleşen semptomları nedeniyle çok zor gerçekleştirdi, dördüncüsünü ise iptal etmek zorunda kaldı. Bu üç konser, onun son konserleri olmuştu. Aynı dönemde eşi Barenboim’in, Rus piyanist Elena Bashkirova ile yaşadığı aşk, zorlu yaşamına tuz biber oldu ve efsanevi çellist, kendisine MS teşhisinin konulmasından 14 sene sonra, en verimli olacağı çağda yaşama veda etti.
Fırtınalı yaşamı, eşi ve kız kardeşi ile olan ilişkileri, zaman zaman Jacqueline du Pré’nin başarılarının önüne geçmişse de kendisi hala dünyanın en başarılı çello yorumcularından biri olma özelliğini korumaktadır. Aktif olarak sadece 12 yıl sahnede bulunmuş olmasına rağmen Jacqueline, kendine has duygusal yorumu ve çelloya hâkimiyetiyle, haklı olarak bu alandaki unutulmaz isimlerden biri olmayı başarmıştır. Kısa kariyeri süresince Berlin Philharmonic Orchestra, London Symphony, London Philharmonic, New Philharmonia Orchestra, BBC Symphony Orchestra, New York Philharmonic ve Los Angeles Philharmonic Orchestra gibi orkestralarla ve Sir Adrian Boult, Sir John Barbirolli, Zubin Mehta, ve Leonard Bernstein gibi ünlü şeflerle konserler vermiştir. Ölümünden sonra ablası Hilary'nin yazdığı “A Genius in the Family” kitabı 1998 yılında senaryolaştırılarak sinemaya uyarlandı. Yönetmenliğini Anand Tuckerİn gerçekleştirdiği “Hilary and Jackie” adlı film, Jacqueline'nin hazin hayatını, aralarındaki rekabeti, bağlılığı, ruh halini, ilk önce kendi gözünden ve sonra da kardeşinin gözünden anlatır. Başrollerini Emily Watson, Rachel Griffiths ve James Frain'in oynadığı filmde Emily Watson'ın “Jacqueline”performansı ise gerçekten harikadır.
Albümleri
Elgar: Cello Concerto / Sea Pictures / Overture:Cockaigne. Janet Baker. London Symphony Orchestra/Sir John Barbirolli EMI 0724356288720
Brahms: Cello Sonatas. Daniel Barenboim EMI 0724356275829
Haydn Cello Concertos Nos. 1 & 2/ Boccherini Cello Concerto in B flat. English Chamber Orchestra/Daniel Barenboim. London Symphony Orchestra/Sir John Barbirolli EMI 0724356694828
Beethoven: Piano Trios Opp.1 & 97 / Variations and Allegrettos. Daniel Barenboim, Pinchas Zukerman EMI 0094635079821
Beethoven: Piano Trio Op.70/Cello Sonatast No 3 & 5. Daniel Barenboim, Pinchas Zukerman (Trio), Stephen Kovacevich (sonatas) EMI 0094635080728
Jacqueline du Pré - The Early BBC Recordings. EMI 0724358623628
Beethoven: Cello Sonatas. Daniel Barenboim EMI 0724358624229
Brahms/Chopin/Franck:Cello Sonatas. Daniel Barenboim EMI 0724358623321
Dvorak: Cello Concerto in B Minor/Schumann:Cello Concerto in A Minor New Philharmonia Orchestra, Chicago Symphony Orchestra/Daniel Barenboim EMI 0724356280526
DVD
Remembering Jacqueline Du Pré (1994), yönetmen Christopher Nupen
Jacqueline du Pré In Portrait (2004), yönetmen Christopher Nupen
The Trout (2005), yönetmen Christopher Nupen
Hilary and Jackie (1998), yönetmen Anand Tucker
Yeni yorum ekle