Geçmişten günümüze Dünya Bebekleri’nin öyküsü…

Geçmişten günümüze Dünya Bebekleri’nin öyküsü…

Dünya Bebekleri Sergisi

Rahmi M. Koç Müzesinde:

Kurumlar kişilikli yöneticiler tarafından sürekli geleceğe iz düşecek projelere imza atar. Rahmi M. Koç Müzesi, Ankara'da kurumsal deneyim kazanmış, kültür, sanat camiası tarafından sevilen ve başarılı projeleriyle tanınan Mine Sofuoğlu'nu müzenin Genel Müdürlüğüne atadığında Başkentin bir profesyoneli kaybetmesi üzüntü vermişti. Mine Sofuoğlu'nu yakından tanıyanlar yerinin İstanbul olduğunda ortak kanaat belirtmişlerdi. Bu başarının ardında yatan birikim, emek ve düşünce kendini daha açık göstermeye başladı. 

Kitaba adını veren sergi; Koç’un kişisel koleksiyonunda 18’inci yüzyıl Napoliten bebekleri, 19’uncu yüzyıl Asya bebekleri ve kuklaları ve 20’nci yüzyılın başına tarihlenen kıymetli porselen bebekler, otomat bebekler, Santon bebekler ve kuklalar bulunuyor. Rahmi M. Koç Müzesi’nin üç yıla yayılan kapsamlı ve titiz bir hazırlık sürecinin ardından Rahmi M. Koç Müzesi Restoratörü Serra Kanyak’ın küratörlüğünde gerçekleşti. Bu anlamda kültürel miras taşıyıcısı ve geleceğe izdüşenleri arasında ülkenin vazgeçilmez isimlerinden birisi de Serra Kanyak. Kültürel ve mesleki birikimiyle, düşünce dünyasının zenginliği ve yaratıcılığıyla ülkemizin şanslarından birisi. 

“Dünya Bebekleri Sergisi”, 18’inci yüzyılın ahşap bebeklerinden Anadolu’nun bez bebeklerine, Asya ve Afrika inanç bebeklerinden moda bebeklerine, korku bebeklerinden geleneksel dünya bebeklerine, otomat bebeklere kadar literatüre girmiş farklı bebek türlerini özel bir seçki ile sunuyor. Sergi, hem bebek kavramının tarih öncesinden bu yana kullanım amaçlarını anlatıyor hem de yüzyıllar içinde bebek sanayisinin geçirdiği büyük dönüşüm ziyaretçilerin deneyimine açılıyor. Müzenin kurucusu Rahmi M. Koç, “Dünya Bebekleri Sergisi”nin hayata geçmesine öncülük etti. 

Sergi ve koleksiyon hakkında düşüncelerini paylaşan Rahmi M. Koç, bebeklere sadece oyuncak gözüyle bakmamak gerektiğini belirterek “Vaktiyle müzeler sadece kendi ihtisas konularında veya sahalarında sergiler açarken, şimdi alâka çekebilecek hemen her konuda sergi açıyorlar. İlk bakışta bebek sergisinin sanayicilikle ne ilgisi var diye akla gelse de, unutmamak gerekir ki oyuncak yapımı da kendi başına bir sanayidir. Biz, Rahmi M. Koç Müzesi olarak çeyrek asırlık tarihimizde, İstanbul halkına ve devamlı ziyaretçilerimize değişik bir kulvarda hareket getirmek istedik. Bu vesileyle çok geniş ve derin olan bebek konusunu ele aldık. Ne tür bebek olursa olsun, hangi ülkede yapılırsa yapılsın, hangi derde deva olursa olsun, bebek yapımı, giysisi, kalitesi, prezantasyonu ile başlı başına bir meşgale, sanat ve sektördür. Âdeta ülke kültürünün yansımasıdır. Üç yıllık sıkı bir çalışma, satın alma, ödünç alma, hediye alma, konuyu derinliğine araştırma ve çeşitli seyahatler sonucunda bu sergiyi bir araya getirebildik. Her milletten, her yaşta, kız olsun, erkek olsun, ziyaretçilerimizin merak ve beğeniyle sergimizi gezeceklerini ve bu vesileyle bebekler hakkında pek çok yeni bilgi edineceklerini ümit ediyorum. Neticede hepimiz bir gün bebek olduk, sevildik ve o küçüklük safhasını yaşadık. Dolayısıyla, ‘bebek’ deyip geçmemek lâzım” dedi.

Küratör Serra Kanyak: “Rahmi Bey, İsveç, Fransa İngiltere ve Amerika'dan pek çok bebek satın aldı. Ben de araştırma ve bebek satın almak için Almanya, İsveç, İsviçre ve Rusya'ya seyahatler gerçekleştirdim. Toplam hazırlık süremiz 3 yılı buldu.” Dedi

              ‘Çağlar Boyu Bebek’ kitabında anlatılıyor

Rahmi M. Koç Müzesi, ‘Dünya Bebekleri Sergisi’ne ev sahipliği yapıyor. Sergideki bebekleri genişçe anlatan ‘Çağlar Boyu Bebek’ isimli kitap ise okurla buluştu. Yapı Kredi’nin katkılarıyla basılan ve Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları tarafından hazırlanan kitapta Antik Çağ’dan günümüze yüzlerce bebeğin öyküsü anlatılıyor. Avrupa, Asya ve Afrika bebeklerinin yanı sıra Antik Yunan, Orta Çağ, Rönesans bebekleri ile ahşap, plastik, balmumu bebekler ve oyuncak üreticileri sayfalarca sıralanıyorç

Oyuncak bebeklerin Antik Çağ’dan günümüze uzanan yolculuğunu aydınlatan “Dünya Bebekleri Sergisi”, Rahmi M. Koç Müzesi’nde sanatseverlerin büyük beğenisini kazanmaya devam ediyor. Dünyanın dört bir yanından yaklaşık 2 bin 200 bebeğin bir araya getirilmesi ile oluşturulan serginin hazırlık aşaması üç yıla yayılan kapsamlı bir çalışmayla tamamlandı.

Yapı Kredi’nin katkılarıyla hazırlanan ‘Çağlar Boyu Bebek’ kitabı da bu bebeklerin öyküsünü tarihi süreçleriyle ele alıyor. İstanbul Rahmi M. Koç Müzesi ile Yapı Kredi Yayınları mağazalarında okurla buluşan kitapta Çin, Japon, Hint ve Türk bebeklerinden Almanya, İtalya, Fransa bebeklerine kadar özel bir seçki sunuluyor. Serginin küratörü Serra Kanyak’ın yazdığı ‘Çağlar Boyu Bebek’in önsözü  Rahmi M. Koç tarafından kaleme alındı.

           Türkiye: Kapadokya-Soğanlı bebekleri 

                                                                                                                                                             70’li yıllarda başlayan turizm hareketi ile ortaya çıkan Kapadokya-Soğanlı Bebekleri, yöreye gelen turistlerin ilgi göstermesiyle geliştirildi. Günümüzde ince tel, gazoz veya kavanoz kapağı ile bez parçaları kullanılarak üretilen bebeklerin erkek ve kadın figürler bulunuyor. Soğanlı bebekleri kıyafetlerine göre fesli bebek, testili bebek ve fistanlı bebek gibi isimlerle biliniyor.

İngiltere: Norah Wellings bebekleri
İngiltere’nin en ünlü bebekleri arasında bebek tasarımcısı Norah Wellings’in yaptığı modeller yer alıyor. Küçük çocuk veya hatıra bebeklerinin boyu 18-23, daha lüks bebeklerin boyu 60-74 cm’yi buluyor. 1926’dan 1959’a kadar üretilen bu bebeklerinin yapımında keçe ve kadife gibi kumaşlar kullanılırken, gözleri genellikle boyanarak oluşturulurdu.

Afrika: Çocuk isteyen bebek oynasın
Genellikle büyü ve kadın hayatıyla ilişkili olan Afrika’daki bebek figürleri, birçok amaç doğrultusunda tercih ediliyor. Kitapta, şu satırlar kaydediliyor: “Afrika toplumlarında erkek çocuk sahibi olmak çok istendiğinden erkek oyuncak bebek taşıyıp oynayan hamile kadınların erkek çocuk doğuracağına inanılır. Bu şekilde bir bebekle ilgilenmek ve onunla zaman geçirmek, stres ve kaygıyı iyileştiren etkiler yaratır.”

Avrupa: Modayı takip ettiren Pandor
Moda dergileri ortaya çıkmadan önce Pandora bebekleri vardı. 18’inci yüzyılda terziler Pandora bebeklerine dönemin en beğenilen veya yeni çıkan kıyafetlerini giydirir, bu bebekleri modayı takip eden kadınlara gönderirdi. Kadınlar arasında bir çift bebek edinmek zamanla moda oldu. Pandora bebekleri ayrıca Aristokrat aileler arasında birer statü simgesi halini aldı.
Japonya: Kültürü yansıtan bebekler
Antik dönemde yalnızca oyun objesi olarak tasarlanmayan Japon bebekleri çeşitli hikâyeler anlatırdı. Toplumun kültürünü ve destansı öykülerini yansıtan bu bebekler ilerleyen süreçte sanat eserlerini andırırcasına yapılırdı. Tasarımında kâğıt, kâğıt hamuru, karton, talaş ve bambu gibi birçok malzemenin kullanıldığı bebekler, özellikle 19’uncu yüzyıla gelindiğinde Avrupa’da da popüler oldu.
Hindistan: Oynamak köklü bir gelenek
Bebeklerle oynamanın köklü bir gelenek olduğu Hindistan’da, canlı renkleriyle dikkat çeken bebekler hoş kıyafetlerle rekore ediliyor ve birçoğu eğlence için yapılıyor. Fakat bazıları Hint tarihinden öyküler de anlatıyor. Hint bebeklerinin yapımında ise en çok kil kullanılırken, inek gübresi, ahşap, bez parçaları, bitki lifleri, talaş ile kâğıt hamuru yine kullanılanlar arasında yer alıyor.

Rahmi M. Koç Müzesi 
Türkiye'nin ulaşım, endüstri ve iletişim tarihindeki gelişmeleri yansıtan ilk ve tek sanayi müzesidir. 14 binin üzerinde objeden oluşan koleksiyonu, çocuklara yönelik eğitimleri ve atölyeleri ile kültür ve eğlenceyi bir arada sunabilen tek adres olan Rahmi M. Koç Müzesi Mustafa V. Koç/Lengerhane binası ve Hasköy Tersanesi olmak üzere iki tarihi bina ile halihazırda 11 bin 250 m2'lik kapalı alana ve yaklaşık 17 bin metrekarelik açık alana sahiptir. Müze, salı-cuma 10.00 – 17.30, cumartesi-pazar 10.00 – 18.00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.